Ως ιατρός και επιστήμονας εμβρόντητος παρακολουθώ τις τελευταίες εβδομάδες την δημόσια συζήτηση που έχει ξεκινήσει με αφορμή την πρωτοφανή πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης να καταστήσει υποχρεωτικό τον εμβολιασμό συγκεκριμένων επαγγελματικών ομάδων (ΕΜΑΚ και μελλοντικά υγειονομικοί) έναντι της νόσου covid 19.
Στο παρόν δεν επιθυμώ να εξετάσω την εν δυνάμει συνταγματικότητα και νομική ισχύ μιας τέτοιας κίνησης, υπάρχουν ικανοί νομικοί σε αυτή τη χώρα που δύνανται να τοποθετηθούν καλύτερα σε αυτό το θέμα από εμένα. Ούτε θα σχολιάσω ότι μια τέτοια πρωτοτυπία της ελληνικής κυβέρνησης την κατατάσσει στην μειοψηφία των κυβερνήσεων παγκοσμίως που έχουν αποπειραθεί κάτι τέτοιο, ιδίως όσον αφορά κράτη και κοινωνίες που τρέφουν σεβασμό ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα και την δημόσια υγεία.
Έχοντας αφιερώσει αρκετά χρόνια της ιατρικής μου καριέρας σε πανεπιστημιακά ιδρύματα και ιατρικές σχολές της Γερμανίας έμαθα να επεξεργάζομαι την λήψη οποιασδήποτε ιατρικής απόφασης με γνώμονα τα μέχρι την εκάστοτε χρονική στιγμή δημοσιευμένα επιστημονικά στοιχεία, χωρίς να επηρρεάζομαι από τα προσωπικά μου βιώματα ή λοιπές παραινέσεις του κοινωνικού μου περιγύρου. Όσον αφορά την νόσο covid 19 ανακεφαλαιώνω παρακάτω τα μέχρι τώρα ισχύοντα επιστημονικά δεδομένα, απλοποιημένα, χωρίς νούμερα και στατιστικούς όρους ώστε να καθίστανται αντιληπτά και από τον μη ιατρό:
• Πρόκειται για μία ιογενή λοίμωξη με υψηλή θνητότητα και νοσηρότητα σε ηλικιακές ομάδες > 65 ετών (συνήθως και με συνοδά νοσήματα). Χαμηλότερη θνητότητα και νοσηρότητα παρατηρείται στις ηλικιακές ομάδες 41 – 64 ετών και πολύ χαμηλή θνητότητα και νοσηρότητα έχουμε στους ασθενείς < 40 ετών, ιδίως για όσους δεν έχουν συνοδά νοσήματα (εδώ τα στατιστικά νούμερα είναι στις περισσότερες χώρες χαμηλότερα και από την εποχιακή γρίπη).
• Τα υπάρχοντα εμβόλια έναντι της νόσου covid 19 παρουσιάζουν μέχρι στιγμής ικανοποιητικά βραχυπρόθεσμα δεδομένα προστασίας από τη νόσο, ανεκτικότητας και ασφάλειας από τη στιγμή κυκλοφορίας των εμβολίων έως τώρα (χρονικό διάστημα κάποιων μηνών)(1). Οι μέχρι τώρα καταγεγραμμένες παρενέργειες, ιδίως οι ανοσολογικού τύπου (θρομβώσεις, μυοκαρδίτιδες κλπ) εγείρουν ερωτηματικά εντός της επιστημονικής κοινότητας (υποδεικνύουν ότι η συγκεκριμένη ακίδα είναι νοσογόνο τμήμα του κορονοϊού με ανοσολογική δράση στο ανθρώπινο σώμα και αποτελεί εξαίρεση ως προς τα περισσότερα εμβόλια που χρησιμοποιούν μη παθογόνα τμήματα των μικροοργανισμών), αλλά παραμένουν εντός των ορίων των στατιστικά αποδεκτών παρενεργειών μιας τόσο μαζικής εμβολιαστικής εκστρατείας.
• Προφανώς υπάρχει παντελής έλλειψη μακροπρόθεσμων στοιχείων όσον αφορά την ασφάλεια των παρεχόμενων εμβολίων, κάτι που είναι λογικό ακόλουθο της ταχύτητας με την οποία έγινε η αδειοδότηση των εν λόγω εμβολίων, λόγω της σχεδόν παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης που προκάλεσε η νόσος covid 19. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για ειδική αδειοδότηση έκτακτης ανάγκης τόσο από τον αμερικάνικο φορέα FDA όσο και από τον ευρωπαϊκό ΕΜΑ(2,3), σύμφωνα με την οποία τόσο οι κατασκευάστριες φαρμακευτικές εταιρείες όσο και οι φορείς αδειοδότησης δεν αναλαμβάνουν καμία ευθύνη όσον αφορά ενδεχόμενες μελλοντικές επιπλοκές.
• Τα υπάρχοντα εμβόλια δεν προφυλάσσουν τον πλήρως εμβολιασμένο από το να γίνει φορέας του ιού, ούτε και από το να μεταδώσει τον ιό, απλώς μειώνουν κατά κάποιο στατιστικό ποσοστό την πιθανότητα μετάδoσης. Έτσι το αν και κατά πόσο μπορεί να επιτευχθεί η πολυδιαφημιζόμενη ανοσία της αγέλης είναι κάτι που αποτελεί πλέον αντικείμενο επιστημονικής διαμάχης (controversial issue) και σε καμία περίπτωση βεβαιότητα.
Με γνώμονα λοιπόν τα μέχρι τώρα επιστημονικά στοιχεία αδυνατώ να κατανοήσω την επιχειρηματολογία υπέρ του υποχρεωτικού εμβολιασμού οποιουδήποτε συνανθρώπου μας και συντάσσομαι με την πάγια επιστημονική θέση των ιατρών (κυρίως του εξωτερικού) περί σφαιρικής ενημέρωσης του ασθενούς από τον επαγγελματία υγείας και ελεύθερη επιλογή του ασθενούς για το θέμα υγείας του. Για να καταστεί αυτός ο συλλογισμός μου ευκολότερα αντιληπτός θα αποδομήσω εν συνεχεία τα επιχειρήματα υπέρ του υποχρεωτικού εμβολιασμού που έχουν ακουστεί το τελευταίο διάστημα από δημοσιογράφους και πολύ χειρότερα από συναδέλφους ιατρούς:
• “Τα εμβόλια είναι πλήρως ασφαλή, έχουν εγκριθεί από τους φορείς FDA και ΕΜΑ για αυτό και δεν υπάρχει λόγος να μην εμβολιαστεί κάποιος έναντι σε μια δυνητικά θανατηφόρα νόσο Covid 19. Όσον αφορά πιθανές μελλοντικές παρενέργειες είναι κάτι που με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα μου φαίνεται απίθανο, στα όρια της συνωμοσιολογίας.”
Δυστυχώς η παραπάνω δήλωση, ίσως κάπως παραφρασμένη, έχει ειπωθεί δημόσια από ιατρό, καθηγητή ελληνικού πανεπιστημίου. Όπως παρέθεσα και παραπάνω, τα εμβόλια δεν είναι πλήρως ασφαλή, αλλά έχουν στατιστικώς αποδεκτά, βραχυπρόθεσμα δεδομένα ασφάλειας. Η αδειοδότηση από τους ελεγκτικούς φορείς έχει γίνει κατ’ εξαίρεση των μέχρι τώρα ισχύοντων κανόνων λόγω της υγειονομικής κρίσης και χωρίς να αναλαμβάνεται καμία ευθύνη για οποιεσδήποτε παρενέργειες από μέρους τους. Η τελευταία διατύπωση, ότι κάτι μου φαίνεται εμένα απίθανο άρα και είναι στα όρια της συνωμοσιολογίας ενέχει δόση αυθαίρετου ιατρικού εγωισμού και καμία επιστημονική βάση. Πολύ περισσότερο όταν ήδη για τα υπάρχοντα εμβόλια δημοσιεύονται επιστημονικά τεκμηριωμένες μελέτες για πιθανές μεσο-μακροπρόθεσμες παρενέργειες (4, 5).
Καθηγητές ιατρικής πανεπιστημίων του εξωτερικού έχουν καταθέσει στον ΕΜΑ υπομνήματα με συγκεκριμένους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς σύμφωνα με τους οποίους τα υπάρχοντα εμβόλια δύνανται να έχουν δραματικές μελλοντικές παρενέργειες. Ο ΕΜΑ έχει απαντήσει επισήμως ότι ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός των παρενεργειών ισχύει θεωρητικά, αλλά μέχρι στιγμής δεν επιβεβαιώνεται από τα μέχρι τώρα στοιχεία των εμβολιασμών(6). Ωστόσο δεν μπορεί τουλάχιστον θεωρητικά να αποκλειστεί ότι μπορεί μελλοντικά να προκαλέσει παρενέργειες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και μία επιστολή της διευθύντριας του αγγλικού ελεγκτικού φορέα Evidence-based Medicine Consultancy Ltd απευθυνόμενh στην Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency που διέρρευσε στον αγγλικό τύπο και αφορά στην στατιστική επεξεργασία των δηλωμένων πιθανών παρενεργειών, που εμφανίστηκαν σε εμβολιασμένο πληθυσμό της Αγγλίας και δηλώθηκαν μέσω του συστήματος της κίτρινης κάρτας (7). Η επιστολή καταλήγει προτείνοντας πάγωμα των εμβολιασμών μέχρι να αποσαφηνιστεί επιστημονικά η ενδεχόμενη αιτιολογική συχέτιση μεταξύ των δηλωμένων παρενεργειών και των εμβολίων έναντι της COVID-19. Η απάντηση των επίσημων αγγλικών αρχών υγείας δεν είναι μέχρι στιγμής γνωστή. Χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση αυθαίρετες εικασίες με βάση το ιατρικό εγώ του καθενός είναι εξίσου συνωμοσιολογικές όσο και η πιθανότητα εμφύτευσης μικροτσιπ μέσω των εμβολίων…
• “Ο εμβολιασμός συγκεκριμένων επαγγελματικών ομάδων όπως οι εργαζόμενοι της ΕΜΑΚ και οι υγειονομικοί θα έπρεπε να είναι υποχρεωτικός γιατί η πιθανότητα να νοσήσουν από covid 19 είναι μεγαλύτερη από τους υπολοίπους αλλά και γιατί έτσι προστατεύονται οι ευπαθείς ομάδες, με τις οποίες έρχονται σε επαφή αυτοί οι επαγγελματίες.”
Το πρώτο σκέλος αυτού του ισχυρισμού είναι αληθές, μιας και κάποιες επαγγελματικές ομάδες όπως οι εργαζόμενοι της ΕΜΑΚ, οι υγειονομικοί, οι εργαζόμενοι σε οίκους ευγηρίας κλπ. εκτίθενται συχνότερα σε νοσούντες από covid 19. Ωστόσο εδώ οφείλει να γίνει μια σωστή διαστρωμάτωση κινδύνου. Οι εν λόγω εργαζόμενοι < 40 ετών έχουν στατιστικά μια πολύ μικρή πιθανότητα σοβαρής νόσησης ή θνητότητας από αυτή τη νόσο(8,9), ενώ εμβολιαζόμενοι έχουν μια πολύ μικρή πιθανότητα βραχυπρόθεσμων σοβαρών παρενεργειών και μια άγνωστη πιθανότητα μακροπρόθεσμων παρενεργειών. Για τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα τα μαθηματικά συνηγορούν μάλλον υπέρ του μη εμβολιασμού (μικρότερη συνολική πιθανότητα οποιασδήποτε βλάβης υγείας). Οι εργαζόμενοι > 40 ετών έχουν διαφορετική πιθανότητα βαριάς νόσησης ή θνητότητας από covid 19 ανάλογα με την ηλικία τους και τα συνοδά νοσήματα, ενώ εμβολιαζόμενοι έχουν μια πολύ μικρή πιθανότητα βραχυπρόθεσμων σοβαρών παρενεργειών και μια άγνωστη πιθανότητα μακροπρόθεσμων παρενεργειών. Δεδομένου ότι τουλάχιστον ένας παράγοντας σε αυτή την σύγκριση είναι άγνωστος (πιθανότητα μακροπρόθεσμων παρενεργειών) δεν μπορεί να ειπωθεί τι είναι πιο συμφέρον για την πλειοψηφία αυτού του πληθυσμού ως οριζόντιο μέτρο (υποχρεωτικός εμβολιασμός όλων) αλλά πρέπει να εξεταστεί εξατομικευμένα.
Ο δεύτερος ισχυρισμός περί προστασίας των ευπαθών ομάδων είναι επιστημονικά αστήρικτος. Οι εμβολιασμένοι εργαζόμενοι μπορούν να φέρουν τον ιό και απλώς τον μεταδίδουν κατά κάποιο στατιστικό ποσοστό λιγότερο σε σχέση με τους μη εμβολιασμένους. Δεν γνωρίζω καμία επιστημονική έρευνα μέχρι στιγμής που να έχει συγκρίνει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού από εμβολιασμένους εργαζόμενους που τηρούν τα μέτρα προστασίας και μη εμβολιασμένους εργαζόμενους που επίσης τηρούν τα μέτρα προστασίας. Σε θεωρητικό επίπεδο μπορούν να στηριχθούν και οι δύο απόψεις αλλά υπάρχει έλλειψη επιστημονικών δεδομένων, ώστε να προκρύνουμε οποιαδήποτε από τις δύο ως αληθή.
• “Ο καθολικός εμβολιασμός είναι πράξη αλληλεγγύης μιας και έτσι επιταχύνεται η επίτευξη της ανοσίας της αγέλης και της νίκης επί της covid 19, ώστε να επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Και εφόσον δεν θέλουν όλοι να εμβολιαστούν θα πρέπει να γίνει υποχρεωτικός ο εμβολιασμός για το κοινό καλό.”
Το παραπάνω επιχείρημα παίρνει ως βεβαιότητα την δυνατότητα επίτευξης της ανοσίας της αγέλης, κάτι που όπως προανέφερα είναι θέμα διαμάχης εντός της επιστημονικής κοινότητας. Πληθώρα ιατρών και επιστημόνων υποστηρίζουν ότι από τη στιγμή που τα υπάρχοντα εμβόλια δεν προστατεύουν από την μετάδοση του ιού δεν μπορούν ακόμα και με καθολικό εμβολιασμό να χτίσουν το λεγόμενο τείχος ανοσίας. Άλλοι πάλι ισχυρίζονται ότι όπως και με άλλους εποχικούς ιούς, οι οποίοι τείνουν να μεταλλάσσονται, η ύπαρξη ανοσίας της αγέλης δεν είναι δυνατή, όπως ισχύει και με την περίπτωση της εποχικής γρίπης. Υπάρχει πληθώρα δημοσιεύσεων που περιγράφουν ότι ο μαζικός εμβολιασμός σε περιόδους κορύφωσης μιας ιογενούς επιδημίας προς επίτευξη της ανοσίας αγέλης ενεργεί από μόνος του ως εξελικτική πίεση σε ορισμένους ιούς, επηρεάζοντας την εξέλιξη του ιού μέσω της ενθάρρυνσης της παραγωγής νέων στελεχών, που στην προκειμένη περίπτωση αναφέρονται ως μεταλλάξεις διαφυγής, οι οποίες μπορούν να «ξεφύγουν» από την ανοσία αγέλης και να εξαπλωθούν ευκολότερα (10, 11, 12). Όπως έχει επανειλημένως τονιστεί σε αυτό το άρθρο, το ποιος θεωρητικός ισχυρισμός εντέλει θα είναι αληθής μένει να αποδειχτεί με επιστημονικά μέσα. Μέχρι τότε η υιοθέτηση της μίας ή της άλλης άποψης ως βεβαιότητα είναι αν μη τι άλλω αντιεπιστημονική.
Ωστόσο μεγαλύτερη προσοχή απαιτείται κατά την ανάλυση της τελευταίας φράσης περί του υποχρεωτικού εμβολιασμού για το κοινό καλό, μιας και αυτή η φράση ανοίγει τον ασκό του αιόλου της ιατρικής ηθικής. Ακόμη και αν αποδεχτούμε ότι η επίτευξη της ανοσίας της αγέλης μέσω των εμβολιασμών είναι δυνατή και για αυτό υποχρεώνουμε το σύνολο του πληθυσμού να εμβολιαστεί, στο όνομα του κοινού καλού, αυτό σημαίνει ότι υποχρεώνουμε έναν πληθυσμό να εμβολιαστεί εναντίον ενός νοσήματος που για παράδειγμα σε όσους είναι < 40 ετών έχει εξαιρετικά χαμηλή πιθανότητα βαριάς νόσησης ή θνητότητας ώστε να προφυλαχθούν οι > 65 με συνοδά νοσήματα που έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα βαριάς νόσησης ή θανάτου. Κάτι που φυσικά καταφέρνουμε και μόνο με τον εμβολιασμό όσων είναι > 65 ή / με συνοδά νοσήματα. Πολύ περισσότερο όμως δεν ζυγίζουμε την πιθανότητα των μακροχρόνιων παρενεργειών των εμβολίων. Όπως προανέφερα δεν είναι μηδέν ούτε πολύ χαμηλή, είναι άγνωστη. Εδώ βαδίζουμε σε αχαρτογράφητα νερά και τουλάχιστον με τις εως τώρα υπάρχουσες αρχές βιοηθικής καμία σοβαρή επιστημονική ή πολιτική αρχή δεν θα επιχειρηματολογούσε ανέμελλα υπέρ ενός υποχρεωτικού εμβολιασμού με άγνωστες μελλοντικές παρενέργειες. Άραγε οι πολιτικοί, δημοσιογράφοι και ιατροί της χώρας μας που τολμούν τέτοιο παραλογισμό, θα αναλάβουν την υγειονομική αλλά και αστική ευθύνη των παραινέσεών τους;
Εν κατακλείδι αποσκοπώ με αυτό το άρθρο να παρουσιάσω με χρήση ψυχρών επιστημονικών δεδομένων το γιατί η οποιαδήποτε συζήτηση περί υποχρεωτικού εμβολιασμού έναντι της νόσου covid 19 με τα υπάρχοντα εμβόλια είναι μέχρι στιγμής επιστημονικά πλήρως ανεδαφική και βιοηθικά επιλήψιμη. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί το παρόν άρθρο αντιεμβολιαστική (ή κατά την προσφιλή κυβερνητική έκφραση “ψεκασμένη”) προπαγάνδα. Παρακαλώ και προκαλώ οποιονδήποτε συνάδελφο θα ήθελε να καταρρίψει με επιστημονικά μέσα οποιονδήποτε από τους ισχυρισμούς μου (κάθε ισχυρισμός στηρίζεται σε αντίστοιχη δημοσιευμένη επιστημονική βιβλιογραφία, η οποία είναι προσβάσιμη στον καθένα μέσω πλατφορμών επιστημονικών μελετών όπως η pubmed).
Ως κλινικός ιατρός συνεχίζω να συστήνω τον εμβολιασμό έναντι της covid 19 στους ασθενείς μου με βάση την ηλικία και την ύπαρξη ή όχι συνοδών νοσημάτων, ενημερώνοντας τους σφαιρικά για τα οφέλη, τις σπάνιες βραχυπρόθεσμες παρενέργειες αλλά και για το άγνωστο των εν δυνάμει μακροπρόθεσμων παρενεργειών. Αντιδρώντας στην μονομερή προβολή από τα ΜΜΕ των σαθρών επιχειρημάτων υπέρ της υποχρεωτικότητας ενός μαζικού εμβολιασμού προσπαθώ να δώσω φωνή στον επιστημονικό αντίλογο με γνώμονα τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και την δημόσια υγεία.
Ο συντάκτης του άρθρου είναι Ιατρός, τα στοιχεία του οποίου είναι στη διάθεση της ΕΥΕ, αλλά δεν δημοσιευονται για προφανείς λόγους στοχοποίησης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. Centers for Disease Control and Prevention. Safety of COVID-19 Vaccines.
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/safety/safety-of-vaccines.html
2. EMERGENCY USE AUTHORIZATION (EUA) OF THE PFIZER-BIONTECH COVID-19 VACCINE https://www.fda.gov/media/144414/download (αντίστοιχες ειδικές άδειες υπάρχουν και για τα υπόλοιπα εμβόλια έναντι της COVID-19)
3. EMA recommends first COVID-19 vaccine for authorisation in the EU
https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-recommends-first-covid-19-vaccine-authorisation-eu (αντίστοιχες ειδικές άδειες υπάρχουν και για τα υπόλοιπα εμβόλια έναντi της COVID-19)
4. Seneff S, Nigh G. Worse Than the Disease? Reviewing Some Possible Unintended
Consequences of the mRNA Vaccines Against COVID-19. International Journal of Vaccine Theory, Practice, and Research. 2021;2(1):402-43.
5. Kowarz E, Krutzke L, Reis J, Bracharz S, Kochanek S, Marschalek R. “Vaccine-induced covid-19 mimicry” Syndrome: Splica reactions withing the SARS-CoV-2 spike open reading frame result in spike protein varienat that may cause thromboembolic events in patients immunized with vectorbased vaccines. Research Square. DOI:
https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-558954/v1.
6. https://doctors4covidethics.org/letters/
7. Urgent preliminary report of Yellow Card data up to 26th May 2021
http://medisolve.org/yellowcard_urgentprelimreport.pdf
8. John P.A. Ioannidis, Cathrine Axfors, Despina G., Contopoulos-Ioannidis. Population-level COVID-19 mortality risk for non-elderly individuals overall and for non-elderly individuals without underlying diseases in pandemic epicenters. Environmental Research 188 (2020) 109890
9. Stellungnahme Anhörung Ausschuss für Gesundheit des Deutschen Bundestag am 17. Mai 2021 9 Uhr, zum Thema „Infektionsschutzgesetz“. Prof. Dr. Werner Bergholz
https://www.bundestag.de/resource/blob/843532/1aca5ffd3465fef8dd7f1e5a4628b00d/19_14_0337-16-_Prof-Dr-Werner-Bergholz_IfSG-data.pdf
10. Rodpothong, P; Auewarakul, P (2012).«Viral evolution and transmission effectiveness». World Journal of Virology 1(5):13134.doi:10.5501/wjv.v1.i5.131.PMID24175217.
11. Corti, D; Lanzavecchia, A (2013). «Broadly neutralizing antiviral antibodies».Annual Review of Immunology 31: 705–42.doi:10.1146/annurev-immunol-032712-095916.PMID23330954.
12. Bull, R. A.; White, P. A. (2011). «Mechanisms of GII.4 norovirus evolution».Trends in
Microbiology 19(5): 233–40.doi:10.1016/j.tim.2011.01.002.PMID21310617